Το παρόν άρθρο παρουσιάζει τα ευρήματα του έργου TRAINGRAPE, το οποίο διερεύνησε την επίδραση καινοτόμων αμπελοκομικών τεχνικών στα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των σταφυλιών της ποικιλίας Μαυροδάφνη (Vitis vinifera L.). Η μελέτη, που πραγματοποιήθηκε κατά τα έτη 2023 και 2024, εστίασε σε διαφορετικά συστήματα μόρφωσης και τεχνικές διαχείρισης της βλάστησης (κορυφολόγημα), με στόχο την κατανόηση του πώς αυτές οι παρεμβάσεις διαμορφώνουν τη σύσταση των σταφυλών και, κατ’ επέκταση, το δυναμικό του παραγόμενου οίνου.
Εισαγωγή
Στην Ελλάδα, οι ποικιλίες αμπέλου, όπως η Μαυροδάφνη και το Μοσχάτο άσπρο, αντιμετωπίζουν την πρόκληση της μειωμένης απόδοσης και της βελτίωσης των ποιοτικών χαρακτηριστικών τους. Το έργο TRAINGRAPE, στο πλαίσιο του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020, υλοποιήθηκε από μια ομάδα συνεργαζόμενων φορέων, με σκοπό την εφαρμογή και αξιολόγηση νέων καλλιεργητικών πρακτικών σε πιλοτική κλίμακα. Οι πρακτικές αυτές, που περιλάμβαναν νέα συστήματα μόρφωσης, υποστύλωσης και διαχείρισης της βλάστησης, στόχευαν στην αύξηση της ποσότητας παραγωγής, με γνώμονα πάντα τη μη εξάντληση των φυσικών πόρων, ενώ παράλληλα διερευνήθηκε η επίδρασή τους στην ποιότητα των σταφυλιών.
Μεθοδολογία
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε επιλεγμένα αμπελοτεμάχια της ποικιλίας αμπέλου Μαυροδάφνη, στα οποία εφαρμόστηκαν πέντε διαφορετικές επεμβάσεις, οι οποίες κωδικοποιήθηκαν ως εξής:
- ΜΟΝΟ Τ: Σύνηθες σύστημα μόρφωσης με 1 σύρμα φυλλώματος (Μάρτυρας).
- 3Τ: Σύνηθες σύστημα μόρφωσης με 2 σύρματα φυλλώματος.
- 4Τ: Σύνηθες σύστημα μόρφωσης με 3 σύρματα φυλλώματος.
- Αυστηρό Κορυφολόγημα: Μεγαλύτερου μήκους αφαίρεση φυλλικής επιφάνειας.
- Ελαφρύ Κορυφολόγημα: Μικρότερου μήκους αφαίρεση φυλλικής επιφάνειας.
Στο πλαίσιο της έρευνας αυτής, έγινε συλλογή των δεδομένων των μετρήσεων των φυσιολογικών παραμέτρων (φωτοσύνθεση, διαπνοή, στοματική αγωγιμότητα, χλωροφύλλη) των πρέμνων, σε δύο βλαστητικά στάδια (περκασμός/ ωρίμανση) της ποικιλίας αμπέλου Μαυροδάφνη (Vitis vinifera L.), από τις παραπάνω διαφορετικές επεμβάσεις και η στατιστική επεξεργασία τους.
Κατά την τεχνολογική ωρίμανση των σταφυλών, συλλέχθηκαν δείγματα για εργαστηριακές αναλύσεις, με βάση το πρωτόκολλο δειγματοληψίας. Οι μετρήσεις περιλάμβαναν:
- Μηχανικές αναλύσεις: Βάρος και διαστάσεις σταφυλών και ραγών.
- Ποσοτικός προσδιορισμός φαινολικών ενώσεων (με τη μέθοδο της φασματοφωτομετρία): Ολικά φαινολικά, ανθοκυάνες, φλαβονοειδή, φλαβανόλες, φλαβόνες και φλαβονόλες.
- Αντιοξειδωτική ικανότητα: Μέθοδοι DPPH και FRAP.
- Προσδιορισμός μεμονωμένων συστατικών (με HPLC): Σάκχαρα, οργανικά οξέα και μεμονωμένες ανθοκυάνες.
Αποτελέσματα
Η ανάλυση των δεδομένων από τις δύο καλλιεργητικές περιόδους (2023 και 2024) αποκάλυψε σημαντικές διαφοροποιήσεις στα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των σταφυλών, ανάλογα με την εφαρμοζόμενη επέμβαση.
Αποτελέσματα 2023
- Ποσοτικά και Γλευκογραφικά Χαρακτηριστικά: Το ελαφρύ κορυφολόγημα οδήγησε σε σταφύλια με το μεγαλύτερο μέσο βάρος (427,33 g) και μεγαλύτερες διαστάσεις, γεγονός που υποδεικνύει την παραγωγή μεγαλύτερων σταφυλών. Αντίθετα, το αυστηρό κορυφολόγημα έδωσε σταφυλές με το μικρότερο βάρος (148,33 g). Ως προς τη σύνθεση του γλεύκους, το σύστημα ΜΟΝΟ Τ εμφάνισε την υψηλότερη συγκέντρωση σακχάρων (21,97 g/L), ενώ το αυστηρό κορυφολόγημα είχε το υψηλότερο pH (4,26) και τη χαμηλότερη οξύτητα
- Φαινολική Σύσταση:
- Φλοιός: Οι ολικές ανθοκυάνες, που συνεισφέρουν στο χρώμα, ήταν υψηλότερες στο σύστημα 4Τ (8,277 mg/g) και στο αυστηρό κορυφολόγημα (7,877 mg/g). Η συγκέντρωση των ολικών φαινολικών ήταν επίσης υψηλότερη στο σύστημα 4Τ (13,78 mg/g).
- Γίγαρτα: Το ελαφρύ κορυφολόγημα παρουσίασε τη μέγιστη συγκέντρωση ολικών φαινολικών (27,22 mg/g) και φλαβονοειδών (170,09 mg/g), υπογραμμίζοντας την υψηλή αντιοξειδωτική τους δράση. Οι ταννίνες ήταν υψηλότερες στο σύστημα 4Τ (33,02 mg/g) για τους φλοιούς, και στο 3Τ (61,01 mg/g) για τα γίγαρτα.
- Μεμονωμένες Ανθοκυάνες: Το αυστηρό κορυφολόγημα είχε την υψηλότερη συγκέντρωση δελφινιδίνης (154,344 mg/g) και των εστέρων της μαλβιδίνης, ενώ το σύστημα ΜΟΝΟ Τ κυριάρχησε στη συγκέντρωση μαλβιδίνης (1279,78 mg/g), υποδεικνύοντας διαφορετικό χρωματικό δυναμικό.
Αποτελέσματα 2024
- Ποσοτικά και Γλευκογραφικά Χαρακτηριστικά: Το αυστηρό κορυφολόγημα οδήγησε στην παραγωγή των βαρύτερων ραγών (55,12 g), ενώ το ελαφρύ κορυφολόγημα και το σύστημα 4Τ έδωσαν τις ελαφρύτερες (περίπου 38,6 g). Το ελαφρύ κορυφολόγημα εμφάνισε την υψηλότερη συγκέντρωση σακχάρων (24,13 °Brix) και το υψηλότερο pH (4,47), με ταυτόχρονη μείωση της οξύτητας (3,36 g/L), στοιχεία που υποδηλώνουν πρωιμότερη τεχνολογική ωρίμανση.
- Φαινολική Σύσταση:
- Φλοιός: Οι ολικές ανθοκυάνες παρουσίασαν υψηλότερη συγκέντρωση στο αυστηρό κορυφολόγημα (10,4 mg/g) και στο ΜΟΝΟ Τ (10,13 mg/g). Η συγκέντρωση των ολικών φαινολικών και των συμπυκνωμένων ταννινών ήταν, επίσης, υψηλότερη στις επεμβάσεις ΜΟΝΟ Τ και αυστηρό κορυφολόγημα.
- Γίγαρτα: Το ελαφρύ κορυφολόγημα παρουσίασε την υψηλότερη συγκέντρωση ολικών φαινολικών (27,93 mg/g) και συμπυκνωμένων ταννινών (135,23 mg/g), υποδεικνύοντας τη δημιουργία σταφυλών με δομή και στυπτικότητα. Το σύστημα 4Τ εμφάνισε την υψηλότερη συγκέντρωση ολικών φλαβονοειδών (108,01 mg/g).
Η εκτενής αυτή μελέτη επιβεβαιώνει ότι οι αμπελοκομικές παρεμβάσεις και τα συστήματα μόρφωσης επηρεάζουν καθοριστικά όχι μόνο την ποσότητα, αλλά και την ποιότητα των σταφυλών. Η ελαφριά διαχείριση της βλάστησης (ελαφρύ κορυφολόγημα) φαίνεται να προάγει τη συσσώρευση σακχάρων και φαινολικών ενώσεων, ιδίως στα γίγαρτα, ενώ η αυστηρότερη αφαίρεση μπορεί να αυξήσει το μέγεθος των ραγών και να ενισχύσει τη συγκέντρωση συγκεκριμένων ανθοκυανών.
- Το ελαφρύ κορυφολόγημα αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη αμπελοκομική πρακτική για την παραγωγή σταφυλών της ποικιλίας Μαυροδάφνης, με καλή τεχνολογική ωριμότητα, πλούσια σε σάκχαρα και φαινολικά, ιδανικά για την παραγωγή ποιοτικών ξηρών οίνων με ισορροπημένη δομή.
- Το αυστηρό κορυφολόγημα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή σταφυλών με ιδιαίτερο χρωματικό προφίλ (έντονο), καθώς αυξάνει τη συγκέντρωση συγκεκριμένων ανθοκυανών, κατάλληλων για οίνους με έντονο χρώμα και σώμα.
- Τα συστήματα 3Τ και 4Τ παρουσιάζουν ένα ενδιάμεσο προφίλ, ενώ το σύστημα ΜΟΝΟ Τ (μάρτυρας) εμφανίζει γενικά τα λιγότερο ζητούμενα χαρακτηριστικά, με χαμηλότερες τιμές σακχάρων και ορισμένων φαινολικών ενώσεων.
Τα ευρήματα του έργου TRAINGRAPE προσφέρουν πολύτιμα εργαλεία στους αμπελουργούς για τη στοχευμένη διαχείριση των αμπελώνων τους, επιτρέποντάς τους να προσαρμόζουν τις καλλιεργητικές τεχνικές ανάλογα με το επιθυμητό τελικό προϊόν, για βιώσιμη παραγωγική αμπελουργία. Η επιλογή της κατάλληλης στρατηγικής στον πρωτογενή τομέα της αμπελουργίας αποτελεί κλειδί για την παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων στην αγορά, σε τοπικό και διεθνές επίπεδο.